''Bir kitap okudum, hayatım değişti'' diyebileceğim kitaplardan biri oldu ''Hayatı Yeniden Keşfedin''. Tıpkı Öfke Dansı gibi, bana bir aydınlanma yaşattı, şiddetle tavsiye ediyorum. Keşke  farklı bir isimle yayınlasalardı, ''Hayatı Yeniden Keşfedin'' başlığı sıradan bir kişisel gelişim kitabı havası yaratıyor. İcerik çok zengin, kaliteli, iki tane deneyimli klinik psikologun -ki Dr.Young davranışçı terapinin baba isimlerinden biriymiş-  çok değerli tecrübeleri ve örnek vakalar  ile ders kitabı olarak bile okunabilecek yeterlilikte.

Okuması ilk başta kolay gelmedi bana, lafı dolandırmışlar gibiydi. Tercüme biraz akademik yapılmış. Önce hızla okudum, başlıklara baktım, sonra tek tek şemaları inceledim. Biraz vakit isteyen ama karşılığını kat kat alabileceğiniz bir eser. Senden Önce Ben gibi on kitap okuyacağınıza böyle bir kitap okuyun derim, nacizane.

79'dan beri terapist olarak çalışan Jeffrey Young , kitaba ilham veren ''şema'' fikrinin ortaya çıkışını şöyle anlatıyor.

''Birçok danışan ile dramatik sonuçlar elde etmeye devam ettim (Bilişsel terapi yoluyla) .Malesef, zaman ilerledikçe bu terapiye cevap vermeyen danışanların kaydı artmaya başladı. Bu danışanların ne gibi ortak özellikleri olduğunu düşünmeye karar verdim.

Bu danışanlar, daha az depresif ve kaygılılardı. Sorunlarının çoğu yakınlık ile ilgiliydi. Yetersiz ilişki ''patern''leri vardı (pattern=örüntü, kalıp, motif) .Terapiye boşanma veya bir ebeveynin ölümü gibi tek bir yaşam krizinden ötürü gelmiyorlardı. ''

Dr. Young'un araştırmaları, belirgin olarak mutsuz ya da hasta olmayan bu insanların sahip olduğu ortak özellikleri ortaya çıkarıyor ,sonunda  bir kaç terapi tekniğini birleştirerek Şema Terapi kavramını oluşturuyor.
_________________________________________________________________________________

Peki nedir bu ŞEMA?

''Şema, çocukluktan başlayan ve yaşam boyunca sürekli tekrar eden bir kalıptır. ''

Neden bu kadar önemli? Çünkü:
1. Şemalar yaşam boyunca sürer.
2. Öz yıkıcıdır. (Yıllar süren bir intihar gibi)
3. Şemalar hayatta kalmak için savaş verir, onları değiştirmek çok zordur.

Aşağıdaki tabloda tarif edilen ebeveyn davranışlarından birine maruz kalmış isek yıkıcı bir şemaya sahip olmamız çok olası:



Kaç tane şema var ve bunlar kısaca nedir?

On bir tane şema var. (Her şemanın anlatıldığı bölümde bir ölçek var. Bu ölçeği dürüstçe doldurursanız kendi şemanızı bulabilirsiniz ve bu iyileşmenin ilk adımı olduğundan çok önemli) Sırayla gidersek:

1. Terk Edilme Şeması 

-Sevdiğiniz insanların sizi terk edeceğine ve sonsuza kadar duygusal olarak yalnız kalacağınıza dair çok temel bir inancınız var.

-Siz küçükken ebeveynden birinin ölümü veya evi terk etmesi, annenizin uzun dönem hastanede yatması ,bir kurumda büyütülmüş olmanız veya çok küçük yaşta yatılı okul deneyimi, annenizin dengesiz olması, anne-baba ayrılığı veya sürekli kavga etmeleri, sizin ailenizin ayrı düşeceği konusundaki endişeleriniz,  yeni bir bebek veya tekrar evlilik nedeniyle ebeveynin ilgisini kaybetmiş olmanız, ailenin aşırı korumacı olması bu şemanın kökeninde yer alabilir.

-Bu şemaya sahipseniz romantik ilişkileriniz çok nadir olarak sakin ve tutarlıdır. Daha çok lunaparkta bir trene binmiş gibi hissedersiniz. İlişkiniz bütün hayatınız olur. Dış dünyayı unutursunuz.En küçük değişimden, ilgi kaybından dehşete düşersiniz.


2. Kuşkuculuk ve Kötüye Kullanılma Şeması (Bu şemayı biraz ayrıntılı aktaracağım)



Bu şemanın kökeninde aileden birinin sizi fiziksel (dayak) , cinsel ya da sözel (aşağılama, alay etme, eleştirme)  tacizi ,çocukken isteneni yapmadığınızda cezalandırılmanız, anne ve babanızın sizi dışarıdaki insanlara güvenmeme konusunda aşırı uyarması vardır.

Taciz çok çeşitli şekillerde olabilir. Tacizde kurbansanız hiç bir sorumluluk taşımadığınızı bilmeniz çok önemlidir. Tacize izin vermiş veya cinsel olarak etkilenmiş olmanız sizi hiç bir şekilde suçlu yapmaz. Siz çocuktunuz ve bu durum suçunuzun olmadığı anlamına gelir.

Seçtiğiniz veya seçeceğiniz eşlerdeki tehlike işaretleri şunlardır:

-Eşinizde sizi korkutan öfke patlamaları olması
-İçtiği zaman kontrolü kaybetmesi
-Sizi arkadaşlarınızın ve ailenizin önünde küçümsemesi
-Sürekli eleştirmesi, küçük düşürmesi ve değersiz hissettirmesi
-Sizin ihtiyaçlarınıza karşı saygısız olması

Kendimize zarar veren davranış kalıplarını tekrar tekrar yinelemeyi sürdürmemiz, hayatın en kafa karıştırıcı gerçeklerinden biridir. Çocukken tacize uğrayan biri niye kendi isteği ile  kötüye kullanıldığı başka bir ilişki içine girmek ister?

Bu şemayı değiştirmek için neler yapabilirsiniz? 

-Bu en güçlü şemalardan biridir. Özellikle cinsel veya fiziksel tacize uğradıysanız yardım almak için bir terapiste gidin.

-Güvenebildiğiniz bir arkadaş bulun. Tacizin anılarını hatırlamaya çalışın. Her olayı ayrıntıları ile yeniden yaşayın.Bu çok korkutucu, acı  verici ve yorucudur. Bu anıları unutmak için yıllarca uğraştınız. Akıl sağlığınızı korumanız için bir korumaydı bu.  Bu kalkanın gitmesine izin vermek başlangıçta çok ürkütücüdür. Hepsini hatırlayacak ve o acıyı deneyimleyeceksiniz. Ve o acıyı deneyimlerken İYİLEŞMEYE başlayacaksınız.

-Zihninizde canlandırırken sizi taciz eden kişiye karşılık verin. Kendinizi daha güçlü , daha büyük ve silahlanmış olarak düşünün.O çaresiz çocuk olmayı bırakın. Yastıklara veya başka bir şeye vurun.

-Sizi taciz eden kişiyle yüzleşin veya mektup yazın.

-Şu andaki ilişkinizde kötüye kullanılmaya hoşgörü ile yaklaşmayın. Vurma, küçümseme, küçük düşürme, tecavüz. Bütün bunlar durmalı.


Bu şemadan çıkış yolu uzun ve zordur. Bu nedenle en ödüllendiricisi olabilir. Bu yol size, sizin her zaman istediğiniz şeyi getirebilir-sevmek ve sevilmek. 

3. Duygusal Yoksunluk Şeması

Duygusal yoksunluk , bazı şeylerin eksik olduğunu hissettirir. Boşluk hissidir. Bunun anlamını en iyi yakalayan imge, ihmal edilmiş çocuktur. Yalnızlık ve hiç kimsenin yanında olmadığı duygusudur.

Bu şemanın kökeninde anne figürü olan kişi vardır. Soğuk ve sevgi vermeyen bir anne, çocuğa yeterli zaman ve ilgiyi veremeyen bir anne, çocuğun ihtiyaçlarını gerçekten dinlemeyen, bağ kurmayan bir anne, çocuğunu gerekli şekilde yatıştıramayan bir anne, çocuğu yeteri kadar yönlendirmeyen ebeveyn, çocuğun sevildiğine ve değer verildiğine dair bir hissinin olmaması bu şemanın kökeninde yatar.

Bir ilişkide duygusal yoksunluk şeması varsa.

-İhtiyacınız olanı eşinize söylemezsiniz ve sonra ihtiyacınız karşılanmadığında hayal kırıklığına uğramış hissedersiniz.

-Ne hissettiğinizi eşinize söylemezsinizve sonra anlaşılmadığınız için hayal kırıklığına uğrarsınız.

-Yoksunluk hisseder ama söylemezsiniz. Kırgınlığınızı içinize atarsınız.

4.Sosyal İzolasyon Şeması 

Birincil duygu yalnızlıktır. Kendinizi dünyanın geri kalanının dışında hissedersiniz çünkü siz farklısınızdır ya da istenen biri değilsinizdir.

Kökeninde fark edilen özellikleriniz (boy, görünüş, kekemelik) yüzünden sizinle dalga geçilmesi, reddedilmeniz ve küçük düşürülmeniz, ailenizin diğer ailelerden farklı olması, pasif bir çocukluk geçirip kendi seçimlerinizi üretememiş olmanız yatar.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Çok yorucu olmaması için devamını sonraya bırakıyorum.

Not: Farklı yazı karakteri ile yazdığım kısımlar bana ait. Diğerleri tamamen kitaptan alıntıdır.